Voor de zestiende keer is de Nationale Scriptieprijs van Het Parool en de Universiteit van Amsterdam uitgereikt. Julia Mattern won met haar scriptie over de nazi-organisatie Todt. Mij trof vooral een andere genomineerde, Steven Jonk, die een scriptie schreef over een onderwerp waar iedere Nederlander wel een mening over heeft. En meestal een verkeerde.
Op de valreep van het afgelopen jaar bleek uit een onderzoek van het onderzoek van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) dat de helft van de 2300 ondervraagde Nederlanders terug wilde naar de goede oude gulden. Koren op de molen van sommige populistisch-conservatieve partijen. Liever een sterke gulden dan een zwakke euro”, brult Geert Wilders. Voor de socialisten uit Oss staat de euro gelijk aan neo-liberaal verval en leidt de gulden ons weer terug naar het arbeidersparadijs in.
Steven Jonk toont aan dat de invoering van de euro voor ongeveer één procent prijsstijging heeft geleid. Eén procent! En daar klagen we nu al vijf jaar over. Laten we even wat feiten op een rij zetten.
De euro werd ingevoerd in een periode van hoogconjunctuur met een uitzonderlijk hoge inflatie, de hoogste inflatie in ruim 20 jaar. Dat had weinig met de euro te maken, en alles met het monetair beleid van minister Zalm. Met verhoging van het btw-tarief, van de huren en de gasprijzen, invoering van de ecotaks van het nieuwe belastingstelsel in combinatie met lastenverlichting. En toch is hebben de meeste Nederlanders het idee dat alles de schuld van de euro, en dus van Europa is. Waarin zit dan het euro-inflatiegevoel, zoals Jonk het noemt?
Economie en massapsychologie liggen soms naast elkaar. Psychologische factoren versterken het beeld van de dure euro. Zoals de ‘euro-illusie’ als gevolg van de hogere waarde van de euro ten opzichte van de gulden. In de winkel lijkt het alsof producten goedkoper zijn, waardoor mensen sneller kopen, maar al snel van een koude kermis thuiskomen als blijkt dat het inkomen minder lijkt dan het is. De hogere waarde van de euro heeft de verschillen tussen de prijzen gecomprimeerd, wat tot onzekerheid leidt. De vertrouwde bakens zijn weg. En daarbij komt het psychologisch verschijnsel dat we hogere prijzen beter onthouden dan lagere. Hogere horecaprijzen blijven bij, lagere supermarktprijzen of telefoonkosten vergeten we snel. We wennen makkelijk en snel aan wat we prettig vinden. Vervelende boodschappen blijven bij.
Het werkelijke probleem zit dus in ons hoofd. Sommige partijen willen niets liever dan daar harde munt uit slaan.